Wednesday, March 22, 2006

Matematik (felsefe) sorusu - I

Şimdi soracağım soru matematik sorusundan çok felsefe sorusuna benziyor. Bilinen bir kavramın değişik bir bağlamda yeniden üretilmesi isteniyor. S tamsayılar kümesini şöyle tanımlayalım: S={1, 5, 9, 13, 17, 21, 25, 29, …, (4n+1), … öyle ki n=0,1,2,3,…}. Bu kümenin bir p elemanını bölen küme üyeleri 1 ve kendisinden (yani p’den) ibaretse, p bir S-asal sayıdır diyelim. Buna göre 25 bir S-asal sayı değildir. Buna mukabil, 21 bir asal sayı olmamakla birlikte, (asal çarpanları 3 ve 7 S'de bulunmadıklarından) bir S-asal sayıdır. Bir doğal sayı asal çarpanlarına ancak bir türlü ayrılır. Yani 6=pq diye çarpanlarına ayrılacak olsa, burada p ve q ancak 2 ve 3 değerlerini alabilirler ve başka da değer alamazlar. S-asallık sözkonusu olduğunda bunun böyle OLMADIĞINI gösterin ve S kümesinin S-asal çarpanlarına birden çok türlü ayrılabilen en küçük elemanının kaç olduğunu söyleyin. Hadi kolay gelsin.

16 Comments:

Anonymous Anonymous said...

Sevgili Aratlıoglu,

Bilirsin seni iyi tanirim ve sayarim ama her şeyden önce saygı duyarım..bilgine birikimine de son derece itibar ederim. Ancak, sevgili dostum bu milletin gunahi ve sucu nedir? Zaten gunu ve ay sonunu zor getirme hesaplariyla bogulan bu insanlar simdi de senin sallama denklemlerinle mi beyinlerini utulemeye baslasın..

Bak sen sana gelen su Merkez Bankasi başkanlığı teklifi için biraz kulis yapsana kardesim..

Yeni beyin firtinalarinda ve o parlak fikir ziplamalarinla bulusmak uzere...

Saygilar,

Garip Turkmenoglu

6:39 AM  
Blogger - said...

Atışlara başlayayım:) Carpanlarinin (4n+1) ve başka bir (4n+1) olduğunu düşünürsek, S-asallığın söz konusu olmaması için sayımızın (16n2+8n+1) şeklinde yazılabilmesi lazım. Bu durumda sorduğunuz en küçük sayı, n=0 için 1 olur demiyorum n=1 için 25(sanırım).

8:04 AM  
Blogger Veysel Aratlioglu said...

Sevgili HHDER,

25 cevabın maalesef doğru değil. 25'in asal çarpanları 5 ve 5'tir. 5 sayısı her iki anlamda da asal olduğundan bu senin 25'in asal çarpanlarına ancak ve ancak 25=5X5 şeklinde ayrılabilir. Benim sorduğum sayı ise pXq ve rXs şekillerinde en az iki yoldan S-asal çarpanlarına ayrılabilmeli. Bir hususu daha belirteyim ki, bu soruyu çözmek için kağıt-kalem gerekmez. Matematik sorusundan çok felsefe sorusuna benziyor. Sakin kafa ile derin düşün derim.

Saygılar,
Veysel

12:27 PM  
Blogger noname said...

"S-asallık sözkonusu olduğunda bunun böyle OLMADIĞINI gösterin..." demişsin ama bana sanki öyleymiş gibi geldi.

Asallık tanımı başka bir kümeye uygulandığında da pozitif tamsayılar kümesindekiyle aynı sonuç ortaya çıkacaktır diye düşünüyorum.

5:56 AM  
Anonymous Anonymous said...

Soruyu çok yanlış anlamış olabilirim ama yine de cahil cesaretiyle bir cevap göndereyim dedim Veysel Bey...

Doğru yanıt 45 olabilir mi?
5x9, 1x45?

6:54 AM  
Blogger Veysel Aratlioglu said...

Sevgili Metin-the-poor,

Doğru cevaba m diyecek olursak bu m, m=pXq ve m=rXs gibi en az iki değişik şekilde S-asal çarpanlarına ayrılabilmeli. Senin cevabında m=45, p=5, q=9, r=1 ve s=45. Bunların ilk üçüne bir itirazım yok da, s=45 S-asal değil ki. S'deki 1 ve kendisinden başka 5 ve 9 sayıları tarafından da bölünüyor! Yine de gayretini anlamlı buldum.

Selamlar, saygılar,
Veysel

Sayın Da Vinci,

Heri iki anlamda da asal olan sayıların bir "edepsizlik" yapmayacakları tespitin fevkalade isabetli. Ancak S kümesinde 21 gibi asal olmayıp da S-asal olan sayılar da var! "Edepsizliği" bunlar yapıyor olmasın?

Saygılar,
Veysel Aratlıoğlu

12:37 AM  
Blogger noname said...

This comment has been removed by a blog administrator.

3:05 AM  
Blogger noname said...

693=21*33=9*77

bunların hepsi de S kümesinin elemanları. İpucu için teşekkürler...

3:07 AM  
Blogger Veysel Aratlioglu said...

Tebrikler! Evet: "bunların hepsi de S kümesinin elemanları" ve hepsi de S-asal. Ancak verilebilecek en küçük "counter-example" bu sayı değil. Hadi bir zahmet onu da buluver.

3:28 AM  
Blogger noname said...

525=5*105=21*25

sanırım şimdi oldu...

4:36 AM  
Blogger Veysel Aratlioglu said...

Yapma gözünü seveyim: dereden geçip çayda boğuluyorsun. 25 sayısı S-asal değil! S-çarpanlarına 25=5X5 diye ayrılabiliyor.

4:53 AM  
Anonymous Anonymous said...

Veysel Bey,
Sanki şimdi buldum gibi!
117 olması lazım.
9x13
1x117

Açıklaması da şöyle mi acaba:
117 sayısı üçe bölünebilir bir sayı.
Kümenin en küçük sayılarının birbirleriyle çarpımına başlarsak ve bunu yaparken 5'i hariç tutarsak (onun da bir mantıklı açıklaması var) ilk çarpım 9x13 olmak zorunda. Bir yandan da kümenin sayılarını en küçükten itibaren tarayarak üçe bölünebilir sayıları bulur ve 9x13 çarpımıyla kontrol ederek gidersek bu sonuç çıkıyor.
Matematiksel, mantıksal, rafine bir açıklama olmadı ama n'apayım!

6:38 AM  
Blogger Veysel Aratlioglu said...

117 sayısı (S'nin elemanlarından 9 ve 13 tarafından bölünebildiğinden) S-asal değildir. Dolayısı ile "S-asal çarpan" olamaz.

7:06 AM  
Blogger noname said...

441=9*49=21*21

sonunda buldum :))

9:56 AM  
Blogger Veysel Aratlioglu said...

BRAVO! Doğru cevap sanıyorum 441. Daha küçük bir "counter-example" ben de bulamadım.

İlgi gösteren herkese sonsuz teşekkürler.

Veysel Aratlıoğlu

12:13 AM  
Blogger noname said...

Ben de bu güzel soru için teşekkür ederim sevgili Veysel.

3:03 AM  

Post a Comment

<< Home